عامل بسیاری از بیمارهای خطرناک، موجودات ریزی هستند که به آن ها میکروب می گویند. میکروب ها از راه های مختلف وارد بدن انسان می شوند و او را بیمار می کنند. گاه میکروب از بدن افراد بیمار به افراد سالم منتقل می شود و تعداد زیادی را بیمار می کند، به این گونه بیماری ها «واگیر» می گویند.
بدن انسان دارای سیستم دفاعی است که در مقابل میکروب ها مقاومت می کند. اما گاهی دفاع طبیعی بدن کافی نیست و میکروب ها بر انسان غلبه کرده و او را بیمار می کنند. واکسیناسیون مؤثرترین راه پیشگیری از بسیاری بیماری ها ، بخصوص بیماری های واگیر دوران کودکی است. تعدادی از بیماری ها به وسیله واکسیناسیون نابوده شده اند. اما متأسفانه هنوز دانشمندان موفق به تهیه واکسن بعضی بیماری های خطرناک نشده اند مانند ایدز که بیماری بسیار خطرناکی است. راه انتقال آن شبیه بیماری هپاتیت ب است. این بیماری با رعایت بهداشت به سادگی قابل پیشگیری است.

واکسن چیست؟

واکسن، میکروب ضعیف ، زنده، کشته شده یا سم ضعیف شده میکروب است که طبق برنامه ای خاص به صورت خوراکی یا از راه های دیگر آن را به بدن انسان وارد می کنند. در اثر این عمل که به آن «ایمن سازی» یا «واکسیناسیون» می گویند، انسان بیمارنمی شود بلکه نیروی دفاعی بدن او علیه آن میکروب تقویت می گردد. به این ترتیب، حتی در صورت ورود میکروب قوی، بدن مقاومت می کند و شخص به بیماری دچار نمی شود و در صورت ابتلا ً بیماری خفیف و بدون عوارض بعدی خواهد بود.
هفت بیماری مهم کودکان که با واکسیناسیون براحتی می توان از ابتلا به آن ها پیش گیری کرد عبارتند از : سل، سرخک، هپاتیت، دیفتری، کزاز، سیاه سرفه ، فلج اطفال و تعداد دیگری از بیماری ها نیز تا حد زیادی با واکسیناسیون قابل پیشگیری اند. کودکی که واکسینه نشده به احتمال زیاد به بیماری های واگیر دوران کودکی مبتلا می شود و حتی اگر از مرگ نجات یابد، ممکن است به عوارض خطرناک بیماری دچار گردد. فلج اندام های حرکتی، نابینایی ، ناشنوایی و عقب ماندگی جسمی و فکری گاهی نیز به علت ضعیف شدن قوای دفاعی بدن کودک برای ابتلا به سایر بیماری ها آماده می شود.

مراقبت از کودک :

کودک تازه متولد شده موجود ضعیفی است و تا مدت ها نمی تواند نیازهای خود را رفع کند. به همین دلیل والدین و سایرین باید از او مراقبت کنند و نیازهای او را تأمین نمایند. کودک باید در محیطی امن، سالم و پرنشاط زندگی کند تا بتواند خوب رشد و تکامل یابد.
رشد به معنای تغییریافتن اندازه اعضای مختلف بدن است. از زمان تولد تا به حال مغز شما رشد کرده و دستگاه های مختلف بدنتان کامل تر شده است. توانایی یادگیری در طول زندگی و بدست آوردن مهارت های مختلف را تکامل می گویند.
رشد و تکامل کودک از دوره جنینی شروع می شود و به دو عامل وراثت و محیط زندگی وابسته است. کودک در هنگام تولد، استعداد و خصوصیاتی را با خود به همراه دارد که از پدر، مادر و اجداد به ارث برده است اما شکوفایی استعداد ها، رشد و سلامت او به شرایط و امکانات محیط زندگی وی بستگی دارد.

مراقبت های قبل از ازدواج:

برای جلوگیری از تولد کودکان مبتلا به بیماری های ارثی،‌زوج های جوان قبل از ازدواج باید به پزشک متخصص مراجعه و با او مشورت کنند. در ضمن لازم است از ازدواج های فامیلی پرهیز شود.

مراقبت های دوران بارداری:

زنان باردار باید از ابتدای بارداری تحت نظر پزشک متخصص یا مراکز بهداشتی درمانی قرار گیرند و وضع تغذیه، سلامت ، بهداشت و استراحت آنان کنترل شود. سایر افراد خانواده نیز باید به این گونه افراد توجه خاصی داشته باشند . برای حفظ سلامت ما در و جنین، در صورت کامل نبودن واکسیناسیون، به مادر باید واکسن کزاز تزریق شود. زایمان نیز تحت نظر متخصصین و در مراکز بهداشتی و درمانی انجام گیرد.

مراقبت های بعد از تولد :

رشد و تکامل کودک از تولد تا دو سالگی بسیار سریع است و یادگیری او نیز از همان ابتدای تولد آغاز می شود.
تغذیه کودک : شیر مادر مناسب ترین و بهداشتی ترین غذا برای کودک تا سن ۶ ماهگی است. شیر مادر نیازهای رشد جسمی و ذهنی کودک را برطرف می سازد و از بسیاری بیماری های جلوگیری می کند. از ۶ ماهگی به بعد، علاوه بر شیر به غذای کمکی نیاز دارد. بهداشت فردی: شست و شوی روزانه دست ها، صورت و حمام کردن به رشد و سلامت کودک کمک می کند. لباس های کودک باید مرتب عوض شود، بهتر است لباس او از جنس نخ، سبک و مناسب فصل باشد. محل خواب و استراحت کودک باید تمیز، آرام ،‌بدون گرد و غبار و دمای مناسب باشد. برای حفظ سلامت دندان های کودک تا قبل از دو سالگی باید بعد از هر بار شیر خوردن به او آب داد.
مراقبت های بهداشتی درمانی : کودک باید از هنگام تولد به طور مرتب توسط پزشک و یا کارکنان مراکز بهداشتی و درمانی مورد معاینه قرار گیرد. هر ماه قد و وزن او کنترل شود و وضع رشد و تکامل او در کارت مخصوص ثبت گردد. در سن مناسب ویتامین های لازم داده شود و واکسیناسیون انجام شود.
بهداشت روانی : کودکان ملایمت و تندی را از همان روزهای اول می فهمند، بنابراین با آنان باید با محبت رفتار کرد.به علاوه با نرمی و مهربانی صحبت کردن ،‌لالایی گفتن و حرف زدن و خندیدن با کودک به رشد و تکامل بهتر و بیشتر او کمک می کند.
آموزش و بازی :‌کودک ، بازی را دوست دارد و از این راه چیزهای تازه ای یاد می گیرد. او از دو ماهگی اشیاء را تعقیب می کند و دیدن چیزهای متحرک را دوست دارد. بعدها راه می رود، می دود و پنهان می شود. اشیایی را که از او پنهان کرده ایم،‌پیدا می کند و می تواند چیزهایی را با خود حمل کند. بازی کردن با کودکان طبیعی است. با فراهم آوردن شرایط مناسب باز می توان به رشد و یادگیری هر چه بهتر کودکان کمک کرد. حوادث و ایمنی : از زمانی که کودک به راه می افتد، خطر همواره در کمین او است. محل نگه داری و بازی کودک باید امن باشد. وسایل برقی، پریز و کلید برق، وسایل تیز ، ‌چرخ گوشت ،‌آب گرم ،‌مواد نفتی و داروها باید از دسترس او دور باشد.
در صورت بسته بندی شدن، امکان بستری شدن بیماران ( بخصوص کودکان) در خانه بهتر است ،‌زیرا این امر موجب آرامش خاطر و احساس امنیت در آن ها می شود.

مراقبت از بیمار در خانه :

- مهم ترین نکته در پرستاری کودکان صحبت، نوازش و تهیه وسایل سرگرم کننده به تناسب سن آنان است.
- محل استراحت بیمار باید نورگیر و دارای تهویه مناسب، هوای آن تمیز و دما در حدود ۲۰ درجه باشد. در زمستان (بخصوص برای بیماران تنفسی) بهتر است هوای اتاق را مرطوب کنید.
- تب شدید موجب تشنج کودک و آسیب رساندن به مغز او می شود. به کودکی که تب دارد نباید لباس زیاد پوشاند و تنها در صورت سرد بودن هوا می توان روانداز مناسبی روی او انداخت. در صورت بالا بودن تب کودک بهتر است لباس او نرم، خنک و نمدار باشد و مرتب پاشویه شود.
- غذای بیمار باید سالم و مقوی باشد، داروهای وی را نیز باید به موقع مصرف کند.
درجه حرارت بدن : اغلب درجه حرارت بدن بین ۳/۳۶ تا ۲/۳۷ درجه سانتی گراد است و افزایش آن را تب می گویند. درجه حرارت بدن را از مقایسه حرارت پیشانی بیمار با سایرین می توان دریافت. اما برای تعیین دقیق حرارت بدن از دما سنج استفاده می شود. تنفس : تنفس طبیعی، آرام و منظم است و در اثر بیماری ممکن است تنفس نامنظم، عمیق ، کند یا تند شود.

سؤالات واحد ۳ – بهداشت
۱ – چه عواملی موجب بیماری می شوند؟

موجودات بسیار ریزی به نام میکروب که از راه های مختلف وارد بدن انسان می شوند و او را بیمار می کنند.

۲ – چگونه می توانید در مقابل بیماری ها از خود دفاع کنید؟

بدن انسان دارای سیستم دفاعی است که در مقابل میکروب ها مقاومت می کند. اما گاهی مقاومت بدن کافی نیست و میکروب ها بر انسان غلبه کرده و او را بیمار می کنند.

۳ – در کشور ما برنامه واکسیناسیون از چه سنی شروع می شود و شامل چه واکسن هایی است؟

از بدو تولد ۱٫ سل (ب،ث، ژ) ۲٫ فلج اطفال ، ۳٫ هپاتیت ب ، ۴٫ سه گانه (دیفتری – کزاز – سیاه سرفه) ۵٫ سرخک

۴ – واکسن چیست؟

میکروب زنده ضعیف شده یا کشته شده یا سم ضعیف شده میکروب است که طبق برنامه های خاصی به صورت خوراکی، تزریقی یا راه های دیگر آن را به بدن انسان وارد می کنند. که این عمل را ایمن سازی یا واکسیناسیون گویند که در اثر این عمل انسان بیمار نمی شود، بلکه نیروی دفاعی بدن او علیه آن میکروب تقویت می گردد.

۵ – معنای رشد و تکامل چیست؟

رشد به معنای تغییر یافتن اندازه اعضای مختلف بدن است و توانایی یادگیری در طول زندگی و به دست آوردن مهارت های مختلف را تکامل گویند.

۶ – معلولیت ها و بیماری های شدید جسمی و روانی کودک در بدو تولد به چه عواملی بستگی دارد؟

ممکن است ارثی و یا به وضعیت مادر در دوران بارداری و زایمان مربوط باشد.

۷ – مراقبت های بعد از تولد کودک را نام ببرید.

۱) تغذیه کودک ۲) بهداشت فردی ۳) مراقبت های بهداشت درمانی ۴) بهداشت روانی ۵) آموزش و بازی ۶) حوادث و ایمنی
۸ – درجه حرارت طبیعی بدن چقدر است؟
اغلب درجه حرارت بدن بین ۳/۳۶ تا ۲/۳۷ سانتی گراد است و افزایش آن را تب می گویند.

۹ – چه نوع بیماری ها یی را واگیر می گویند؟

به بیماری ها یی که میکروب آن ها از بدن افراد بیمار به افراد سالم منتقل می شود و تعداد زیادی را بیمار می کند، واگیر گویند.
۱۰ – تنفس شخص سالم و تنفس شخص بیمار چه تفاوتی با هم دارند؟
تنفس شخص سالم طبیعی ، آرام و منظم است و تنفس شخص بیمار نامنظم، عمیق و کند یا تند است.